EKOINNOWACJE

Młode pokolenie jako fundament rozwoju gospodarki w kolejnych dekadach

Aktualne trendy demograficzne, postęp technologiczny, promowanie innowacyjności są czynnikami, które stawiają młode pokolenie jako fundament rozwoju gospodarki w kolejnych dekadach.

Od tego, jak dobrze wykorzystany zostanie potencjał dzisiejszych nasto i dwudziestolatków, zależy zarówno tempo i kierunek rozwoju gospodarczego, jak również przyszły poziom jakości życia.

Bezrobocie wśród młodych ludzi w ostatnich latach stało się dużym problemem w całej Unii Europejskiej. W Polsce skala problemu nie jest tak duża, jak w innych regionach kontynentu, niemniej jednak stopa bezrobocia wśród młodych osób znacznie przewyższa stopę bezrobocia ogółem w kraju.

Jednocześnie notuje się dużą liczbę osób o charakterystyce NEET (Not in Employment, Education or Training), które pomimo młodego wieku nie są zainteresowane edukacją ani pracą.

Problem bezrobocia wśród osób młodych nabiera dodatkowego znaczenia wobec zarysowującego się w Polsce problemu kryzysu demograficznego (starzenie się społeczeństwa, ujemny przyrost naturalny, odpływ ludzi młodych).

Kształtująca się w konsekwencji struktura demograficzna wiązać się będzie ze wzrostem obciążeń dla budżetu państwa, wyzwaniami w obszarze ubezpieczeń emerytalnych i w systemie zdrowia, a ponadto może przyczynić się do obniżenia dynamiki rozwoju gospodarczego.

Bardzo istotne i pożądane jest zatem poszukiwanie sposobów na skuteczną aktywizację i efektywne wykorzystanie potencjału młodych osób.

Aktywizacja zawodowa młodych osób w świetle raportu KPMG

KPMG przygotowało swego czasu raport pt. „Wyzwania w zakresie aktywizacji zawodowej młodych osób”.

Poruszono w nim zagadnienia dotyczące młodego pokolenia wchodzącego na rynek pracy w zakresie aktywizacji zawodowej osób młodych, ich potrzeb, oczekiwań pracodawców czy wybranych elementów systemu edukacji, związanych z ułatwianiem osobom młodym startu na rynku pracy.

Zasygnalizowano zarysowujące się trendy poszukiwania młodych pracowników na obszarach o wyczerpującej się podaży pracy.

W raporcie zamieszczono szereg ramowych rekomendacji zmian, od działań na poziomie kraju i samorządu, przez działania i narzędzia w obszarze aktywizacji osób młodych, współpracę z pracodawcami, aż po wybrane kwestie związane z edukacją.

Przeprowadzone przez KPMG badania pokazują, że oceniane elementy aktualnie funkcjonującego systemu edukacji oraz podejścia do aktywizacji zawodowej osób młodych są dobrze postrzegane zarówno przez osoby młode, jak i pracowników instytucji, które świadczą usługi w tym zakresie.

Zidentyfikowano jednak szereg obszarów, w których pożądane jest wprowadzenie zmian, co powinno skutkować wzrostem skuteczności podejmowanych działań, a w efekcie zmniejszeniem skali bezrobocia wśród osób młodych. KPMG przeanalizowało także potrzeby i oczekiwania osób młodych oraz pracodawców.

Zidentyfikowano wiele płaszczyzn niedopasowania we wzajemnych oczekiwaniach stawianych względem siebie przez pracodawców i młode osoby poszukujące zatrudnienia.

Z licznych rozmów, które prowadzę z pracodawcami i uczniami/studentami płynie wniosek, że pracodawcy nie traktują młodych osób w żaden szczególny sposób, nie wyróżniają tej grupy na tle innych pracowników.

Często oczekują konkretnego, wieloletniego doświadczenia zawodowego, znajomości języków obcych, czy stażu pracy, nierzadko wymagają posiadania określonych umiejętności.

Jednocześnie szukają w młodych osobach pewności siebie i odpowiedzialnego podejścia do pracy.

Młode osoby z kolei mają często pewien wyidealizowany obraz swojej pierwszej pracy, która niezwykle rzadko przypomina to, co faktycznie oferuje im rynek pracy.

Ponadto na ogół nie chcą w pełni poświęcić się życiu zawodowemu kosztem życia prywatnego, swoich pasji czy zainteresowań.

Chcą też mieć przestrzeń do nieustannego poszerzania spectrum swoich umiejętności.

Jakie zatem wnioski płyną z badania KPMG?

Niewątpliwie jest wiele obszarów, w których możliwe jest wprowadzenie różnorodnych zmian, skutkujących zwiększeniem szans na efektywne wykorzystanie potencjału młodego pokolenia.

Władze samorządowe i instytucje lokalne mają tu do odegrania bardzo istotną rolę.

Obszar aktywności zawodowej

W przypadku młodych bezrobotnych oferowane dziś wsparcie jest tylko w niewielkim stopniu zindywidualizowane.

W dużej mierze propozycje skorzystania z określonych form aktywizacji są pochodną dostępności środków na dane narzędzie w danym momencie, niekoniecznie zaś odzwierciedlają realne potrzeby danej osoby.

Konieczne jest lepsze dopasowanie narzędzi aktywizacyjnych do specyfiki branżowej i indywidualnych predyspozycji bezrobotnych oraz dostosowanie wykorzystywanych narzędzi i sposobu działania urzędów pracy do potrzeb osób osób młodych.

Duże korzyści dla systemu aktywizacji młodych bezrobotnych może przynieść integracja działań w ramach różnych obszarów wsparcia bezrobotnych.

Efektywna wymiana informacji między kilkoma instytucjami umożliwi tworzenie kompleksowego obrazu osób poszukujących pracy i ich potrzeb.

Większą efektywność systemu może też przynieść wprowadzenie mechanizmów zachęcających pracodawców do szerszej zakrojonej współpracy z urzędami pracy, m.in. pod kątem udostępniania większej liczby i lepiej dopasowanych ofert pracy dostępnych w urzędach oraz edukacji i szkoleń dla osób bezrobotnych.

Pożądanym działaniem jest także ułatwianie dostępu do usług i informacji, w tym stosowanie wielokanałowego podejścia do obsługi klientów.

Kluczowym aspektem jest tu zwiększanie dostępności faktycznie zintegrowanych e-usług, w tym uspójnienie informacji o dostępnych narzędziach aktywizacyjnych (w tym informacji o ofercie różnych organizacji, partnerów), wdrażanie i promowanie elektronicznych formularzy, umożliwianie zdalnego załatwiania spraw, ograniczanie potrzeby stawiania się osobiście w urzędzie.

Pomocne będzie także odformalizowanie formy przekazywania informacji oraz wykorzystanie alternatywnych kanałów komunikacji, w tym mediów społecznościowych.

Z drugiej strony należy dążyć do efektywnego wykorzystania posiadanych zasobów, przez co rozumieć należy także angażowanie do współpracy podmiotów, które posiadają wiedzę i doświadczenie oraz mają realne możliwości podejmowania skutecznych działań.

W tym zakresie nieodzowna jest współpraca strefy publicznej, komercyjnej oraz trzeciego sektora.

Obszar edukacji

Konieczne jest lepsze dopasowanie programów nauczania do potrzeb dzisiejszego i przyszłego rynku pracy, a także edukacja młodych osób w kontekście efektywnego poruszania się po rynku pracy.

Należy również wspomnieć o potrzebie edukacji w tym zakresie kadry dydaktyczno-szkoleniowej, która również powinna doskonalić i poznawać potrzeby rynku pracy.

Aktualne kierunki i programy nauczania są często nieskorelowane z realiami i potrzebami rynku pracy.

Zarówno osoby młode, jak i pracodawcy wskazują na niedostatek w edukacji aspektów praktycznych, nienadążanie za trendami na rynku pracy, często zbyt ogólny poziom kształcenia.

Dziś stosunkowo łatwo jest zdobyć wykształcenie wyższe, nierzadko kwestionowana jest jednak jego jakość lub przydatność.

W tym kontekście warto dokonać przeglądu aktualnie funkcjonujących kierunków i programów nauczania pod kątem spełnienia obecnych i przyszłych potrzeb rynku pracy, zapotrzebowania na określone umiejętności i zawody.

Ważne jest poznanie potrzeb i oczekiwań lokalnych pracodawców oraz potencjalnych inwestorów i tworzenie we współpracy z nimi założeń dla rozwoju lub modyfikacji oferty edukacyjnej, kierunków nauczania, specjalizacji, programów praktyk.

Planowane zmiany powinny być skorelowane ze strategią rozwoju centralnego, lub dla danego regionu.

Zapotrzebowanie na pracowników

Z dnia na dzień w coraz większym stopniu zaczynamy mierzyć się z niedoborem pracowników.

W takim przypadku warto się zastanowić, jaką przyjąć strategię, jak się wyróżnić, jak zbudować kompleksową ofertę, jakimi kanałami i przy użyciu jakich narzędzi dotrzeć do młodych osób?

Jak ich zachęcić do przeniesienia się do tego właśnie miasta lub regionu, do tej bądź innej szkoły, uczelni, co zrobić, aby w tym mieście, lub regionie chcieli pozostać? Sukces na tym polu może dać impuls do dalszego rozwoju.

Czas najwyższy, aby pomóc młodym osobom wkroczyć na ścieżkę świadomego wyboru.

Z bezpośrednich rozmów z uczniami/studentami płynie prosty wniosek, mianowicie znaczna ich część wybrała daną uczelnię, bądź kierunek nie myśląc o przyszłości i tym, czym będzie się zawodowo zajmować, tylko ze względu na środowisko, rodzinę itp.

Tymczasem konkretna oferta edukacji i strumień odpowiednich informacji, może zapewnić sukces na tym polu i dać impuls do dalszego ich rozwoju.

Natomiast porażka może oznaczać stagnację lub wręcz postępującą depopulację i podupadanie miast, regionów, a w konsekwencji określonych zawodów, często pożądanych na rynku pracy.

Skuteczność przyciągania nowych pracowników i mieszkańców zależy niewątpliwie od wielu czynników

Poniżej przedstawiam trzy kluczowe moim zdaniem obszary:

Świadomość wyzwań oraz kluczowych czynników sukcesu to niezbędny krok do dalszych działań. Obejmować one powinny m.in.:

• analizę obecnych i przyszłych potrzeb pracodawców w mieście i regionie;
• analizę priorytetów miasta i regionu;
• zdefiniowanie profilów poszukiwanych osób;
• analizę potrzeb i oczekiwań osób, które mogłyby zmienić swoje miejsce zamieszkania, w szczególności osób młodych;
• ocenę silnych i słabych stron miasta i regionu, w tym oferty edukacyjnej, inwestycyjnej, naukowej, infrastrukturalnej, kulturalnej, itp.;
• zdefiniowanie strategii działania, strategii komunikacji oraz planu wdrożenia.

Transformacja w obszarach aktywizacji osób młodych kluczem do sukcesu

Podkreślić też należy, że lepsza współpraca szkół i uczelni z instytucjami rynku pracy i pracodawcami sprzyja również systemowym zmianom w programach i treściach kształcenia, co powinno dać trwały efekt lepszego dostosowania struktury i programów kształcenia do potrzeb rynku pracy oraz przyczynić się do rozwoju przedsiębiorczości akademickiej.

W tym kontekście radykalne i szybkie działanie jest nie tylko szansą zwiększania efektywnego oddziaływania urzędów pracy na trwałą poprawę sytuacji młodych na rynku pracy, ale też powinien zapoczątkować trwałe systemowe zmiany w obszarze edukacji, kształcenia zawodowego i szkoleń, wreszcie zaś usług i instrumentów rynku pracy.

Opracowanie kompleksowego planu działań poprzedzonego ewaluacją nowych instrumentów, zaangażowanie wielu instytucji i zapewnienie trwałości finansowania i monitorowania efektów zgodnie z przedstawionym wyżej zakresem pozwoli na bieżącą ocenę i zarządzanie, w tym ewentualną korektę programów.

Kolejnym wyzwaniem będzie trwała poprawa jakości pracy w Polsce, ograniczenie szarej strefy, większa dostępność trwałych form zatrudnienia i lepszych warunków pracy i płacy oraz rozwoju zawodowego.

Sprzyjać temu powinna poprawa sytuacji gospodarczej, trwała poprawa sytuacji na rynku pracy, ale także zmiany demograficzne, które oznaczają w perspektywie najbliższych lat mniejszą podaż pracy.

Bez tworzenia dobrych warunków startu zawodowego młodzieży i ograniczenia problemu bezrobocia młodych, zahamowania procesów migracyjnych i zachęt do powrotu na polski rynek pracy polska gospodarka może w perspektywie najbliższych lat odczuwać trudności w dostępie do kapitału ludzkiego jako poważną barierę rozwojową.